Kính gửi các bác Ban Biên tập Bauxite Việt Nam,
Trong bài viết của mình cháu sẽ viết về sự thay đổi trong cảm nhận của cháu về thời cuộc, sau một số sự kiện gần đây, nhất là việc nhà nước cho phép dự án bauxite Tây Nguyên, từ góc nhìn một thanh niên thuộc thế hệ 8x, cái “thế hệ vàng”, cái thế hệ “trẻ trung, nhiệt huyết, năng động, sáng tạo, đột phá, mạo hiểm, dám nghĩ dám làm”, vân vân và vân vân.
Cháu biết đây là những từ sáo rỗng (cliché) và quá nhàm (nhất là cái từ 8x). Nhưng cũng giống như nàng Anna Karenina chính vì căm ghét giả dối nhưng bất lực với nó, mà tìm thấy sự vui thích trong việc giả dối lại với xã hội quý tộc đạo đức giả, các bác cho phép cháu mở đầu bài viết bằng những từ như vậy, âu cũng là một cách đùa bỡn lại cái xã hội giả dối chẳng kém gì cái xã hội của Anna Karenina, mà có khi còn hơn thế nữa.
Giả dối từ đối ngoại với việc phổ biến cho dân 16 chữ vàng… mã “Láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới tương lai” và bốn tốt… nước sơn (gần đây nghe nói lại thêm hạt xoàn gì đó, nhưng chắc chỉ là nhựa thôi, vì Trung Quốc làm hàng giả có tiếng mà) trong khi quân thù nó đang lăm le xâm chiếm mình; đến đối nội, nào đầy tớ của dân, nào dân chủ, nào tự do ngôn luận, nào sống và làm việc theo pháp luật. Cháu không cần phải nhắc lại nữa, những vụ việc gần đây đã đủ để nói lên chúng ta đang sống trong những giờ phút lịch sử chói lọi như thế nào, như việc ông Huỳnh Ngọc Sĩ chỉ bị xử ba năm tù vì… nhân thân tốt, mà nhiều người cho là quốc nhục; việc ông Đào Duy Quát chỉ bị phạt 30 triệu đồng dù đưa tin thất thiệt cho Việt Nam ngay trên trang web của Đảng Cộng Sản – mà nhiều người tự hỏi không biết vô tình hay cố ý, việc Tòa án nhân dân Tối cao đề nghị Tiến sĩ Luật Cù Huy Hà Vũ nhận lại Đơn khởi kiện Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, khiến nhiều người đặt câu hỏi phải chăng thủ tướng thì đứng trên pháp luật; trong khi các bloggers như chị Đoan Trang, anh Người Buôn Gió, chị Mẹ Nấm bị bắt, phóng viên Huy Đức bị mất việc vì bài Bức tường Berlin trên blog của ông, và kinh khủng nhất, theo cháu, là báo Du Lịch bị tạm thời đình bản vì đăng bài “nhạy cảm” mà nghe nói là chỉ vì khẳng định chủ quyền Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam, kéo theo 50 con người không lương ăn đến nay đã 5 tháng. Họ và gia đình họ đang sống chết ra sao?
Sao mà GIẢ DỐI thế? Sao mà KHỐN NẠN thế? Sao mà VÔ NHÂN TÍNH thế? Sao mà NHỤC NHÃ thế?
Đến nỗi Asia Sentinel, một tờ báo nước ngoài, đã viết: “Đối với những người lên tiếng chỉ trích chính quyền Trung Quốc thì chỉ có một nơi nói ra lại nguy hiểm hơn so với tại Trung Quốc nước mẹ, đó là Việt Nam.” Thế giới họ nói mình thế, còn gì là quốc thể nữa? Thế có khác gì nói Việt Nam là một dạng thuộc địa của Trung Quốc? Nhất là họ lại dùng từ ngữ “mother China”. Mà họ nói đúng hay là “đưa tin thất thiệt”? Làm người Việt mà không nhục khi đọc những từ ấy thì đừng làm người nữa.
Nhớ lại hồi xưa trong kháng chiến chống Mỹ người ta tha hồ hát “Hướng về Nam! Ai từng vô Sông Hương, từng nương Thiên Mụ, từng ngụ Đập Đá, Văn Xá, Truồi Nong“, hay “Nhìn phương Nam con nước vơi đầy thương nhớ, nhớ thương anh ơi!” hay “Chào em em gái tiền phương ơi em gái tiền phương. Hẹn gặp nhé giữa Sài Gòn.” hay “Cả miền Nam đang gọi chúng ta đi. [...] Đi ta đi tung cánh đại bàng, hát khúc nhạc hùng giải phóng miền Nam, giải phóng Miền Nam.” Hồi ấy chả ai cho là “nhạy cảm” cả. Ai có sức hát tha hồ hát. Ai có sức chửi cứ việc chửi: “Ngu nhất trên đời/Là tổng thống Mỹ” (thơ Trần Đăng Khoa).
Bây giờ thì khác. Hoàng Sa, Trường Sa bị cho là “nhạy cảm” khiến một số blogger bị bắt. Cuộc chiến 1979 cũng bị cho là “nhạy cảm”, trong khi một tác phẩm cũng đề tài đó đường đường xuất bản nhưng là do phía… bên kia viết, với mấy chữ PR ngoài bìa ca ngợi bên địch rõ ràng.
Cái thời đại này là cái thời đại gì? Thế hệ trẻ sẽ phải sống như thế này hay sao? Đây là cái gia tài mà thế thệ trẻ “trẻ trung năng động sáng tạo” sẽ được thừa hưởng?
Triết gia Bertrand Russell đã viết trong History of Western Philosophy: “Mối quan hệ giữa những người có trí tuệ xuất chúng với thời cuộc, trong những thời đại khác nhau thì rất khác nhau. Có những thời hạnh phúc mà họ nhìn chung là hài hòa với bên ngoài [...] Có những thời mà họ nổi loạn, cho rằng cần phải có những thay đổi triệt để, nhưng tin tưởng rằng nhờ có đấu tranh của họ mà những thay đổi sẽ được thực hiện trong tương lai gần. Nhưng có những thời mà họ đau đớn vì thế giới, và cảm thấy rằng, dù chính họ biết những gì là cần thiết, không có hy vọng gì là những thứ ấy sẽ được đem tới“. Cháu chỉ là một người bình thường, chứ không phải là một người xuất chúng gì cả, nhưng ít nhất cháu cũng có cảm nhận của riêng cháu. Và dù cháu luôn cố tin rằng thời đại mình đang sống thuộc loại thứ hai, đôi khi cháu tự hỏi mình có quá lạc quan không và phải chăng nó thuộc loại thứ ba? Phải chăng cha ông chúng cháu hy sinh xương máu để cháu sống như vậy?
Cha ông chúng cháu với bầu máu nóng, trong thời tuổi trẻ của họ, đã từng rưng rưng đọc “Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ/ Mặt trời chân lý chói qua tim” của Tố Hữu, người mà nếu không có công nghệ thông tin thì cháu sẽ không bao giờ được biết ông đã là một nhân vật đắc lực trong vụ đàn áp Nhân Văn Giai Phẩm, một tai họa cho biết bao nhiêu văn nghệ sỹ cấp tiến, kết quả là người thì tù tội, người thì bị tước quyền sáng tác. Cha ông chúng cháu cũng đã từng thả hồn hát “Đảng đã cho ta một mùa xuân đầy ước vọng“. Nhưng cháu cho rằng, trong cuộc Cách mạng tháng Tám và hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, họ từ bỏ người thân, nhà cửa, ruộng vườn, nhà máy, giảng đường, cầm súng lên đường chiến đấu, thực ra là vì độc lập tự do, vì chủ quyền đất nước, vì toàn vẹn lãnh thổ, vì truyền thống đấu tranh của người Việt Nam suốt mấy nghìn năm qua, những điều mà giờ đây đang thôi thúc chị Đoan Trang, chị Mẹ Nấm, anh Người Buôn Gió, chú Huy Đức, chứ không phải vì một chủ nghĩa nào, một mô hình kinh tế nào, một trường phái triết học nào. Có ai đi tranh đấu cho một cái gì mà mình chưa hiểu thấu đáo? Có ai xả thân cho một trường phái triết học, một mô hình kinh tế trong khi chưa nắm rõ lịch sử triết học hay môn kinh tế học? Có chăng, thì là mình bị lừa.
Bản thân cháu, hồi bé cháu vẫn hát “Sướng vui có Đảng tiền phong. Có Đảng là ánh thái dương sống yên vui trong tình yêu thương. Cuộc đời ngàn năm bừng sáng [...] Có sách mới áo hoa đây là nhờ ơn Đảng ta/Vui tung tăng em ca hát mừng cuộc đời nở hoa“. Cháu từng tin rằng mình may mắn hơn các bạn cùng tuổi bên Anh, bên Pháp vì họ sống ở một chế độ mà theo người lớn nói là không tiên tiến bằng bên ta. Cháu từng đọc Thép đã tôi thế đấy.
Nhưng rồi khi cháu lớn lên thì cháu dần thất vọng vì cuộc sống. Ở đại học người ta nhồi nhét vào đầu cháu “Xét lại chủ nghĩa xã hội là đi ngược lại quyền lợi của giai cấp lao động và quyền lợi dân tộc”. Chủ nghĩa xã hội là gì mà xét lại thì trái đạo đức thế? Chẳng phải Descartes nói rằng con người ta có quyền nghi ngờ mọi thứ hay sao? Chằng phải Jostein Gaarder cho rằng triết học bắt đầu khi con người nghi ngờ về các giá trị được xem là nghiễm nhiên? Họ còn nói “Bác Hồ đã đi qua biết bao nhiêu nước, tiếp xúc với rất nhiều trường phái triết học, nhưng Bác cho rằng chủ nghĩa Mác-Lê là tiên tiến nhất. Chủ nghĩa Marx là đỉnh cao triết học” vân vân và vân vân. Thế hóa ra dân Tây Âu và Mỹ dại thế. Họ có những trường đại học hàng đầu thế giới (mà Việt Nam đang vay 400 triệu đôla Mỹ từ Ngân hàng Thế giới và Ngân hàng Phát triển Á châu để sao chép), có những bộ óc đoạt giải Nobel mà sao lại không đấu tranh cho một cơ hội sống tốt đẹp hơn? Họ không ganh tị với dân Việt Nam và Bắc Triều Tiên sao? Sao dân Đông Đức dại thế, tội tình gì mà trèo qua bức tường Berlin cho khổ ra? Sao dân Hungary vô ơn thế, chủ nghĩa xã hội sụp đổ thì quay ra mở Memento Park trưng bày những chứng tích để bôi xấu một thời đại huy hoàng? Ở trường đại học họ còn dạy cháu thế này nữa: Chủ nghĩa tư bản đang giãy chết, xã hội tư bản suy đồi, giới trẻ tư bản ăn chơi trụy lạc.
Cháu thu mình lại và chính môi trường “cộng sản” đã biến cháu thành một anh rất “tiểu tư sản” (nói theo ngôn ngữ của những người cộng sản) tức là việc mình mình làm, cuối tháng lĩnh lương, giải trí thì đã có tiểu thuyết, âm nhạc; không quan tâm đến chính trị, thời sự, có trên lo cả, việc gì phải tính. Cháu rất kỵ những từ như “dân chủ”, “tự do ngôn luận”. Không phải bởi cháu không ý thức được về những quyền đó, mà là cháu rất sợ bị quy kết là “phản động”. Đấy là việc của những ông nhà văn, nghệ sỹ, mà biết đâu lại còn là phản động thật đội lốt; mình là nhân viên quèn chỉ cần đủ ăn là may.
Nhưng từ khi cháu được biết về dự án bauxite ở Tây Nguyên, cháu mới hiểu quyền con người được công khai phản biện, được biểu tình quan trọng thế nào, và cháu cũng thấy được Đảng CSVN và nhà nước xem sinh mạng của cháu ra sao; và lòng tin của cháu vào Đảng CSVN và nhà nước, vốn đã chẳng vững vàng từ trước, hoàn toàn bị sụp đổ. Đó là một sự thật mà, nếu được phép nói trung thực, cháu không thể nói khác. Cháu không tham gia đảng phái nào và hoàn toàn không nhận viện trợ của hải ngoại. Người ta tin mình hay không là trước hết ở tại mình, đừng đổ tại ai. Cháu chỉ là một người dân thường, bằng xương bằng thịt. Chính vì cháu là con người chứ không phải robot nên niềm tin của cháu là có điều kiện.
Và những sự kiện theo sau như vụ báo điện tử của Đảng Cộng Sản đưa tin thất thiệt chỉ xóa tan những gì còn sót lại của cái niềm tin đổ vỡ ấy.
Cháu không còn cảm thấy mình được Đảng CSVN và nhà nước bảo vệ nữa. Cháu cảm thấy bất an và lo lắng cho bản thân, gia đình, cũng như nỗi sợ phải sống trong cảnh nô lệ luôn ám ảnh cháu. Hình ảnh người dân Tây Tạng và Tân Cương nổi loạn khiến cháu tự hỏi: Tương lai của mình đây sao? Làm sao cháu ngủ ngon được khi hàng trăm “lao động phổ thông” (tạm gọi họ là thế, dù không rõ họ có phải lao động phổ thông hay không, vì nguồn lực này Việt Nam không thiếu và cũng không cho phép nhập khẩu) từ Trung Quốc, nước luôn lăm le xâm chiếm Việt Nam, đang khai thác bauxite trên Tây Nguyên? Chẳng phải thực dân Pháp đã rất coi trọng tính chiến lược của miền đất này hay sao? Chẳng phải quân ta khi đánh Mỹ đã đánh từ Tây Nguyên xuống? Trong khi ấy, bên kia biên giới Trung Quốc đã thuê đất Campuchia trong 99 năm với một diện tích gấp 20 lần luật pháp Campuchia cho phép, một sự vi hiến của thủ tướng Campuchia. Sao lại tình cờ thế nhỉ?
Cháu không còn cảm thấy mình được Đảng CSVN và nhà nước tôn trọng nữa. Cháu thật ra chỉ là con tốt đen sẽ bị hy sinh mà thôi khi dự án bauxite hóa ra là con ngựa thành Troy. Xét cho cùng, sinh mạng cháu là cái đinh gì? Bố mẹ cháu mang nặng đẻ đau chăm cháu từng ngày, biết bao công lao tốn kém, nhưng với người khác, ô hay, sinh mạng cháu ảnh hưởng gì đến họ? Mà tại sao cháu nghĩ về mình nhiều như thế? Hàng chục triệu con người khác cũng đang sống ở miền Nam này thì đã sao nào? Họ có ra sao thì cũng ảnh hưởng đến ai?
Với Quyết định 97 thì những thứ như “năng động”, “sáng tạo”, 8x cứ nằm đấy mà mơ. Mỡ có mà húp rồi, [xe] cúp có mà đi rồi, đòi gì lắm thế? Thôi thì an phận làm anh “tiểu tư sản” đui mù, nhưng có an phận được không với dự án bauxite Tây Nguyên?
Cuộc sống cháu trở nên bế tắc. Cháu có cảm giác thời mình sống nó giống như thời của Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Tú Xương, Nguyễn Gia Thiều khi con người bất lực và chỉ biết làm thơ kêu trời. Người ta đã làm phép so sánh vui: nếu tính theo lý thuyết trôn ốc của chủ nghĩa Marx (mọi thứ lặp lại với hình thức tinh vi hơn) thì thời mình nó là phong kiến mới, chứ chả phải cộng sản. Cũng tinh vi thật vì hồi xưa vua quan không tự xưng là vì dân, ai cũng biết mọi thứ là vì vua, vì quan, có dân chủ lắm thì quan cũng tự gọi mình là “dân chi phụ mẫu” (cha mẹ của dân) chứ không ai gọi mình là “đầy tớ của dân” cả. Dân có bất mãn mà nổi loạn thì vua quan chém đầu, chém vì mày dám láo với ông chứ không phải vì mày “đi ngược lại quyền lợi của giai cấp, của nhân dân, của đất nước, đi ngược lại lý tưởng mà người dân đã lựa chọn”. Người ta cũng so sánh: nếu thời Pháp thuộc, nửa phong kiến nửa thực dân mà chế độ kiểm duyệt nhiều điều “nhạy cảm” như bây giờ thì làm sao những quyển như Số đỏ sống sót được? Thời Mỹ ngụy, mà giờ đây ta phỉ báng, báo chí Sài Gòn phần lớn là đối lập, người ta vẽ tranh châm biếm ông Thiệu, gọi ông ta là Sáu thẹo thì đã sao?
Cái xoáy trôn ốc tạo ra phong kiến mới thì nó cũng tạo ra Chí Phèo mới. Cháu giờ đây đến viết blog chửi kẻ thù, ra đường phản đối dự án bauxite Tây Nguyên như chị Mẹ Nấm cũng chẳng dám vì sẽ bị quy kết là “gây rối” ngay. Im mồm thì lo bị đánh từ Tây Nguyên. Cháu có còn là một con người nữa không? Hay là một thằng Chí Phèo biết dùng internet và tiếng Anh (theo lý thuyết xoáy trôn ốc thì Chí Phèo mới phải tinh vi hơn Chí Phèo cũ)? Nếu được trung thực nói về cảm nhận của mình về thời thế, cháu sẽ không hát “Đảng đã cho ta một mùa xuân đầy ước vọng” hay “Có Đảng là ánh thái dương” nữa, mà cháu sẽ mượn mấy câu của người cung nữ bị giam hãm trong Cung oán ngâm khúc: “Giết nhau chẳng cái lưu cầu/Giết nhau bằng cái u sầu độc chưa?”
Chúng cháu có thua gì các bạn cùng tuổi cháu ở các nước khác? Nhưng ai đã biến cháu thành một thằng Chí Phèo thời internet? Đây là một tội ác.
AI?
IT HAS been deep and nasty. But the worst global recession since the 1930s may be over. Led by China, Asia’s emerging economies have revived fastest, with several expanding at annualised rates of more than 10% in the second quarter. A few big rich economies also returned to growth, albeit far more modestly, between April and June. Japan’s output rose at an annualised pace of 3.7%, and both Germany and France notched up annualised growth rates of just over 1%. In America the housing market has shown signs of stabilising, the pace of job losses is slowing and the vast majority of forecasters expect output to expand between July and September. Most economies are still a lot smaller than they were a year ago. On a quarterly basis, though, they are turning the corner.
